KHÁM PHÁ KIẾN THỨC: đề cương ôn tập môn giáo dục học 1 2

GIÁO DỤC HỌC

Phần I

Chương I: Giáo dục học là một khoa học

1. Khái niệm giáo dục:

Giáo dục là một hiện tượng xã hội trong đó diễn ra sự truyền thụ và tiếp thu hệ thống kinh nghiệm xã hội (tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, thái độ…) giữa các thế hệ để bảo tồn, phát triển kinh nghiệm; chuẩn bị cho thế hệ sau bước vào cuộc sống, phát triển xã hội.

2. Tính chất của giáo dục:

- Tính lịch sử- xã hội:

+ Tại sao GD lại có tính LS-XH?

GD là lĩnh vực thuộc ý thức XH nên chịu sự quy định, chi phối của tồn tại XH, GD phản ánh sự vận động của lịch sử XH.

+ Biểu hiện:

Thứ nhất: Tính chất của giáo dục thay đổi theo sự thay đổi về tính chất của phương thức sản xuất( GD chịu sự chi phối, quy định bởi trình độ phát triển của LLSX và tính chất của QHSX)

Cụ thể: Có bao nhiêu chế độ xã hội => có bấy nhiêu nền GD tương ứng (mụcđích, tính chất, phương pháp giáo dục… thay đổi qua các chếđộ xã hội khác nhau)

	GD Xã hội phong kiến	GD Xã hội chủ nghĩa
Mụcđích	Đào tạo con người phục vụ bộ máy thống trị, đội ngũ quan chức cho chếđộ PK	Đào tạo con người trở thành con người có nhân cách phát triển toàn diện đáp ứng nhu cầu phát triển xã hội
Tính chất	GD bất bình đẳng, phân biệt nam nữ, giàu nghèo, giai cấp	GD bình đẳng cho tất cả mọi người, GD mang tínhĐảng, dân tộc, nhân dân.
Nội dung	Chú trọng 2 ND: đức và trí, coi thường GD lao động.	Toàn diện Đức, Trí, Thể, Mĩ, Lao động.
Phương pháp	Độc tôn, áp đặt, truyền thụ một chiều	Tôn trọng nhân cách người học, phát huy vai trò tích cực của HS

Thứ hai: Trong cùng một chế độ XH nhưng ở các giai đoạn phát triển khác nhau nền giáo dục cũng thay đổi.

VD: Nền GD trong chế độ XHCN ở nước ta:

CMT8- 12/1946 ___KC CHỐNG PHÁP (1946-1954)___(1954-1975)___(1975-NAY)

Bối cảnh lịch sử của giai đoạn => Đặc điểm phát triển giáo dục của giai đoạn

Thứ ba: Mỗi quốc gia trong từng giai đoạn phát triển của mình điều có một nền giáo dục phù hợp với chính quốc gia đó

VD: Sự khác nhau về cơ cấu số năm ở các bậc trong hệ thống giáo dục quốc dân mỗi nước

Bậc học/ trình độ ĐT	GD Việt Nam	GD Trung Quốc
GD mầm non	1-6 năm	3 năm
GD tiểu học	5 năm	6 năm
GD THCS	4 năm	3 năm
GD THPT	3 năm	3 năm
ĐT trình độ Cao đẳng, Đại học	2-6 năm	4-5 năm
ĐT trình độ Thạc sĩ	1-2 năm	2-3 năm
ĐT trình độ Tiến sĩ	3-4 năm	3 năm

- KLSP:

+ GD không bất biến mà luôn thay đổi phù hợp với sự thay đổi của XH => cải cách của XH là tất yếu.

+ Không được áp dụng rập khuông, máy móc nền GD nước này với nước khác, địa phương này với địa phương khác…

+ Lưu ý đến tính năng động của GD: đi trước, dẫn đường cho sự phát triển

- Tính giai cấp:

+ Tại sao GD lại có tính giai cấp?

Vì trong XH có giai cấp, giai cấp nắm quyền luôn sử dụng GD để phục vụ lợi ích của giai cấp và làm cho tư tưởng của giai cấp là tư tưởng chỉ đạo giáo dục.

+ Biểu hiện:

GD là công cụ truyền bá hệ tư tưởng. đường lối, quan điểm, chính sách… của giai cấp cầm quyền.

GD là đặc quyền, đặc lợi của giai cấp cầm quyền trong XH có sự đối kháng quyền lợi giai cấp

GD đào tạo ra những người trung thành với lợi ích của giai cấp cầm quyền.

? Giáo dục VN hiện nay có tính giai cấp không?

XHVN hiện nay có phân chia giai cấp => GDVN hiện nay mang tính giai cấp

Giữa các giai cấp không có mâu thuẫn đối kháng => Tính giai cấp của GDVN hiện nay khác về bản chất so với tính giai cấp của GDVN trong XH cũ.

- KLSP:

Khẳng định: trong XH có giai cấp, không thể có một nền giáo dục trung lập, thoát ly hệ tư tưởng giai cấp

ð Mọi quan điểm phủ nhận tính giai cấp của GD điều sai lầm

- Tính kể thừa

+ Tại sao trong GD lại có tính kế thừa:

Xuất phát từ đặc trưng của GD: sự truyền đạt kinh nghiệm XH từ thế hệ trước cho thế hệ sau.

+ Biểu hiện:

Xã hội bước sang thời kỳ mới, nền GD cũ không còn phù hợp, bộc lộ những yếu tố lạc hậu, bất cập

ð Đòi hỏi thay đổi nhằm đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới

Sự thay đổi và phát triển nền GD mới dựa trên những thành quả của nền GD trước

KLSP:

· Cần tránh hai quan điểm cực đoan, sai lầm:

Phủ nhận hoàn toàn nền GD cũ

Tư tưởng hoài cổ, luyến tiếc quá khứ dẫn đến trì trệ, bảo thủ, không chịu đổi mới

· Cần kế thừa có chọn lọc, phê phán, sáng tạo,...

Tiếp nhận những yếu tố tích cực

Mạnh dạn xóa bỏ những yếu tố lạc hậu

3. Chức năng XH của GD

- Khái niệm: Là sự tác động tích cực của GD đến các mặt hay các quá trình XH nhằm tạo ra sự phát triển cho XH.

- Các chức năng XH của GD

· Chức năng kinh tế- sản xuất

Chức năng này đề cấp đến vấn đề gì?

ð Chức năng này khẳng định vai trò của GD đối với lĩnh vực KTSX của XH

Vai trò của KTSX đối với sự tồn tại và phát triển của XH?

KTSX là điều kiện không thể thiếu, có tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của XH

KTSX là tiêu chuẩn để đánh giá sự phát triển XH, của một quốc gia

Vai trò của GD đối với sự phát triển KTSX?

+ Tái SX sức lao động XH

Đào tạo người LĐ (đủ số lượng, đồng bộ chất lượng, cơ cấu, trình độ tay nghề cao; có phẩm chất nhân cách, nghề nghiệp phù hợp yêu cầu nền sản xuất của XH)

Đào tạo lại (nguồn nhân lực đã bị lỗi thời tạo nên sức lao động mới, đáp ứng kịp thời nguồn nhân lực thiếu hụt do nhiều nguyên nhân, GD thay thế, bổ sung, nâng cao chất lượng nguồn LĐ)

+ Tác động trực tiếp đến KHCN

Nhờ có GD mà KHCN trở thành LLSX trực tiếp tạo ra ăng xuất lao động cho nền KTSX của XH

+ GD nâng cao năng lực của con người trong khai thác các nguồn lực khác

+ GD tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến các nguồn lực phát triển KTSX

ð Để làm tốt chức năng này GD ĐT cần phải:

Xây dựng được 1 XH học tập, tạo điều kiện cho mọi người được học tập thường xuyên, suốt đời.

Gắn kết GD với sự phát triển KT – XH trong từng giai đoạn phát triển của đất nước (đào tạo gắn với nhu cầu XH).

Xây dựng cơ cấu ngành nghề đào tạo phù hợp với sự phát triển KT – XH của đất nước.

· Chức năng Chính trị – xã hội

- Vai trò của GD đối với việc xây dựng và phát triển XH:

+GD tác động đến cấu trúc của XH:

- Vai trò của GD đối với việc xây dựng và phát triển KT: GD tác động đến từng giai cấp, từng lớp, vị trí cá nhân con người trong XH à làm phân hóa giai cấp, tạo nên sự bất bình đẳng giữa con người trong XH.

- Ảnh hưởng của GD đối với vấn đề chính trị : trong XH co giai cấp, GD gắn liền với chính trị: giai cấp nắm quyền xã hội sử dụng GD làm công cụ để bảo vệ quyền lợi giai cấp và duy trì sự ổn định của hệ thống chính trị.

+ truyền bá quan điểm, đường lối của giai cấp cầm quyền.

+ Đào tạo con người phục vụ, trung thành, bảo vệ quyền lợi giai cấp.

· Chức năng tư tưởng – văn hóa

- Vai trò

+ GD có vai trò to lớn trong việc:

Tuyên truyền, vận động, xây dựng hệ tư tưởng mới cho mỗi cá nhân và toàn XH.

GD nâng cao dân trí cho XH.

GD tham gia đào tạo con người mới, xây dựng xã hội mới và nền văn hóa mới.

GD xây dựng môi trường XH lành mạnh, tích cực.

Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống và tiếp thu văn hóa nhân loại, xây dựng môi trường xã hội lành mạnh tích cực

Chương II: GD và sự phát triển nhân cách

1. Khái niệm nhân cách

· NC là tổ hợp các phẩm chất và năng lực của cá nhân, tạo nên bản sắc và giá trị XH của họ.

· Lưu ý

+ NC chỉ tồn tại trong con người

+ Bao gồm tất cả các thuộc tính (các phẩm chất, năng lực), các mặt có ý nghĩa XH trong + một con người cụ thể.

+ Chỉ những yếu tố riêng của con người để phân biệt họ với người khác (không có NC chung cho mọi người).

+ Được hình thành trong quá trình tác động qua lại giữa con người với thế giới khách quan.

· Thiếu một trong những đặc điểm này => không có NC.

2. Khái niệm sự phát triển nhân cách

+ Là sự biến đổi tổng thể các yếu tố tự nhiên, tâm lý, xã hội trong con người.

+ Bao gồm cả những biến đổi về lượng và những biến đổi về chất, trong đó chủ yếulà biến đổi về chất

+ Có tính đến đặc điểm lứa tuổi của họ.

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách.

· Bẩm sinh, di truyền là gì?

+ BS: những thuộc tính, đặc điểm sinh học có sẵn ngay từ khi đứa trẻ mới sinh.

+ DT: sự truyền lại từ cha mẹ đến con cái những đặc trưng sinh học nhất định của nòi giống, được ghi lại trong 1 chương trình độc đáo bởi hệ thống gen.

- Các trường hợp BS – DT thường gặp (mqhệ giữa BS và DT):

+ BS do DT: những thuộc tính, đặc điểm sinh học cha mẹ truyền cho con cái được biểu hiện ở trẻ ngay từ khi mới sinh.

+ BS không do DT: những thuộc tính, đặc điểm sinh học được biểu hiện ở trẻ ngay từ khi mới sinh không phải do được di truyền từ cha mẹ.

+ DT nhưng không BS: những thuộc tính, đặc điểm sinh học cha mẹ truyền cho con cái không được biểu hiện ngay từ khi mới sinh mà sau một thời gian mới bộc lộ.

· Những đặc điểm có thể được DT từ bố mẹ đến con cái

+ Đặc điểm giải phẫu sinh lý cơ thể

+ Chức năng của các cơ quan

+ Một số đặc điểm của hệ thần kinh

+ Tư chất người

Tiềm năng về dáng đi thẳng đứng

Tiềm năng về ý thức

Tiềm năng về ngôn ngữ

Tiềm năng về lao động

· Vai trò:

+ Thứ nhất: Nhờ được DT các yếu tố tư chất người mà con người (mặt tự nhiên) trở thành con người (phát triển hài hòa mặt tự nhiên + xã hội), khác về bản chất với con vật (DT tạo ra sức sống trong bản chất tự nhiên của con người)

+ Thứ hai: DT tốt sẽ tạo cơ hội, nền tảng, tiền đề tốt để phát triển NC(tạo ra khả năng cho con người hoạt động có kết quả trong lĩnh vực nhất định)

• Trường hợp “năng lực bộc lộ sớm”

• Trường hợp “thiên tài xuất hiện muộn”

Tuy nhiên, được DT tốt chưa chắc đã có NC tốt nếu không chịu rèn luyện trong một môi trường tốt.

+ Thứ ba:Những yếu tố BS – DT có thể gây khó khăn cho sự hình thành và phát triển nhân cách.

+ Thứ tư: BS - DT chỉ phát huy được vai trò của mình trong mối quan hệ với các yếu tố khác: môi trường, giáo dục, hoạt động cá nhân.

Þ Kết luận:

BS – DT là tiền đề vật chất, tạo cơ sở chứ không phải là nguyên nhân,không phải là yếu tố quyết định sự hình thành và phát triển NC của con người.

· Quan điểm sai lầm

- Phủ nhận: coi BS – DT không có vai trò gì đối với sự hình thành và phát triển nhân cách: thuyết “GD vạn năng”, thuyết “định mệnh do hoàn cảnh” à bỏ lỡ cơ hội phát hiện, phat triển tư chất tốt ở trẻ, phủ nhân vai trò tích cực của cá nhân

- Đề cao, tuyệt đối hóa: coi BS – DT là yếu tố quyết định tuyệt đối trong sự hình thành và phát triển NC: thuyết “định mệnh do DT”, thuyết “ưu sinh”, phái “nhi đồng học”… à phản khoa học, bảo vệ cho học thuyết phân biệt chủng tộc.

KLSP

+ Đánh giá đúng mức vai trò của BS – DT

+ Tổ chức hoạt động và giao tiếp phong phú, đa dạng tạo điều kiện để HS bộc lộ tư chất, năng khiếu

+ Quan tâm, phát hiện kịp thời đồng thời làm tốt công tác bồi dưỡng năng khiếu, đào tạo nhân tài.

+ Phát huy tính tích cực của cá nhân trong QTGD.

· Môi trường

- Khái niệm: Môi trường là hệ thống các hoàn cảnh bên ngoài bao gồm ĐKTN, ĐKXH cần cho hoạt động sống, phát triển của con người.

- Phân loại: Có 2 loại Môi trường tự nhiên và môi trường xã hội

+ Môi trường tự nhiên: toàn bộ điều kiện tự nhiên- hệ sinh thái phục vụ cho hoạt động học tập, lao động sản xuất, rèn luyện thể chất, vui chơi giải trí,… của con người.

+ Môi trường xã hội: là hệ thống các mối quan hệ XH mà con người sống trong đó

Môi trường lớn: đặc trưng chủ yếu bởi tính chất nhà nước, chế độ chính trị, chế độ kinh tế, hệ thống các quan hệ sản xuất, quan hệ xã hội

Môi trường nhỏ: Một bộ phận của môi trường lớn, trực tiếp bao quanh con người.

- Vai trò của môi trường tự nhiên

+ Là điều kiện cần thiết cho sự sống và phát triển của con người

+ Có thể ảnh hưởng tốt/không tốt đến sức khoẻ của con người

+ Điều kiện TN khác nhau là cơ sở hình thành nên những nét tính cách, năng lực, phẩm chất khác nhau ở con người

Lưu ý: MT tự nhiên chỉ ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực riêng biệt ở con người thông qua cuộc sống của họ.

- Quan điểm sai lầm:

+ MTTN quyết định sự phát triển NC

- Lấy biến đổi của MTTN để lý giải cho hành vi, thái độ.

- Quan điểm “không gian sinh tồn” (Lebensraum) của Hitle

• Nguyên nhân

+ Duy tâm, nguỵ biện

+ Biện hộ cho chủ nghĩa phát xít è phản động

- Vai trò của MTXH

Là điều kiện không thể thiếu ảnh hưởng trực tiếp, sâu sắc, mạnh mẽ đến sự phát triển nhân cách

Thứ nhất: Xã hội thường xuyên đề ra cho cá nhân các yêu cầu khách quan phải phấn đấu về phẩm chất, năng lực

Thứ hai: Xã hội tạo điều kiện, phương tiện thuận lợi để cá nhân thực hiện nhu cầu của bản thân theo đúng yêu cầu của XH.

Thứ ba: Xã hội khai thác, sử dụng các năng lực và phẩm chất đã được hình thành ở cá nhân, tạo điều kiện để cá nhân đóng góp cho sự phát triển XH.

Mặt khác, XH đưa ra các yêu cầu cao hơn nhằm hình thành ở cá nhân các nhu cầu cao hơn, thúc đẩy NC con người không ngừng phát triển.

Thứ tư: Trong cùng một MTXH, các cá nhân khác nhau sẽ hình thành và phát triển nhân cách khác nhau

Thứ năm: Ảnh hưởng của MTXH đến sự phát triển NC luôn diễn ra theo 2 hướng: tích cực và tiêu cực

Thứ sáu: XH ảnh hưởng đến con người thông qua các mối quan hệ XH đa dạng.

Thứ bảy: Giữa MTXH và sự phát triển NC luôn có mối quan hệ hai mặt:

Tính chất tác động của MT đã phản ánh vào NC.

Sự tham gia của NC tác động đến MT nhằm làm cho MT phục vụ cho lợi ích của mình

Phê phán quan điểm sai lầm:

+ Tuyệt đối hóa vai trò của MTXH: rau nào sâu nấy, gần mực thì đen gần đèn thì rạng…

+ phủ nhận vai trò của MTXH: thuyết “GD vạn năng”, thuyết “định mệnh do hoàn cảnh”…

- Kết luận: MT là điều kiện không thể thiếu đối với sự hình thành và phát triển NC con người. Trong đó: MTTN ảnh hưởng gián tiếp; MTXH ảnh hưởng trực tiếp, mạnh mẽ, sâu sắc.

è Kết luận

MT là điều kiện không thể thiếu đối với sự hình thành và phát triển NC con người. Trong đó:

• MTTN ảnh hưởng gián tiếp

• MTXH ảnh hưởng trực tiếp, sâu sắc, mạnh mẽ

KLSP

+ Đánh giá đúng mức vai trò của MT

+ Tổ chức các loại hình hoạt động và giao tiếp cho người học trong các môi trường khác nhau (nhà trường, gia đình, xã hội). Cải tạo, biến đổi yếu tố tiêu cực thành yếu tố tích cực, góp phần xây dựng một MTXH lành mạnh.

+ Phát huy tính tích cực của cá nhân trong quá trình GD, trang bị cho HS tri thức, khả năng nhận định và đánh giá, kỹ năng sống... để HS có khả năng “miễn dịch” với các tác động tiêu cực của MT.

· Giáo dục

- Khái niệm GD (theo nghĩa rộng):

Là hoạt động có mục đích, kế hoạch, phương pháp

Được thực hiện trong môi trường giáo dục là nhà trường

Do nhà GD đảm nhiệm

Mục đích: hình thành, phát triển nhân cách toàn diện cho HS.

- Vai trò:

+ GD với tư cách là 1 MT đặc biệt:

Thứ nhất: GD luôn là hoạt động có mục đích

èĐịnh hướng cho toàn bộ QTGD và sự phát triển NC.

v Ý nghĩa:

+ Là cơ sở lựa chọn ND, PP, PT... tổ chức QTGD.

+ Kim chỉ nam, là cơ sở điều khiển, điều chỉnh các hoạt động GD.

+ Là cơ sở đánh giá và tự đánh giá kết quả của QTGD.

Kích thích nỗ lực cố gắng của chủ thể GD

ð MĐGD có khả năng đi trước sự phát triển NC; thúc đẩy hiện thực phát triển.

Thứ hai: GD có khả năng dẫn dắt sự phát triển NC cho HS

+ GD là quá trình tổ chức cho HS tham gia vào các loại hình hoạt động giáo dục phong phú, đa dạng

Thứ ba: GD có khả năng điều chỉnh sự hình thành và phát triển Nhân cách.

+ KT – ĐG sự phát triển NC học sinh được thực hiện trong và sau quá trình GD, bao gồm: Kiểm tra, đánh giá của GV; Tự kiểm tra, tự đánh giá của HS.

+ Yêu cầu: GV cần hướng dẫn, điều khiển, điều chỉnh quá trình tham gia hoạt động giáo dục của HS

- Theo dõi biểu hiện

- Uốn nắn, điều chỉnh kịp thời

è Giúp HS phát triển NC theo đúng hướng.

Thứ tư: GD được thực hiện trong nhà trường bởi đội ngũ giáo viên (Vai trò chủ đạo của GV trong quá trình giáo dục hình thành NC)

Tại sao Giáo viên đóng vai trò chủ đạo đối với sự phát triển NC của người học?

Được đào tạo và chuẩn bị về nghề nghiệp: trang bị tri thức, kỹ năng, nghiệp vụ, phẩm chất cần thiết.

Nắm vững mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, phương pháp giáo dục, hiểu biết tâm sinh lí người học.

Tác động của GV đến HS là trực tiếp, có chương trình, kế hoạch, nội dung, phương pháp, phương tiện phù hợp nên ảnh hưởng sâu sắc, toàn diện, đặt nền móng vững chắc cho quá trình phát triển NC con người.

èThông qua GV, GD giữ vai trò chủ đạocho sự hình thành và phát triển NC

Kết luận 1: GD đóng vai trò chủ đạo, định hướng, dẫn dắt sự hình thành và phát triển NC người được GD.

+ Ảnh hưởng của GD đối với các yếu tố tác động đến sự phát triển NC:

GD è BS – DT:

• Hướng dẫn cho các bậc cha mẹ chăm sóc, nuôi dưỡng con cái đảm bảo sự phát triển về thể lực, trí tuệ của trẻ.

• Phát hiện, bồi dưỡng, khai thác, tận dụng và tạo điều kiện giúp cho những tư chất tốt được bộc lộ; phát triển những phẩm chất và năng lực tương ứng; mang lại tiến bộ mới cho BS – DT, tránh trường hợp tư chất tốt bị lãng quên, thui chột.

• Góp phần khắc phục những đặc điểm BS - DT

• Lưu ý: GD chỉ khắc phục một số yếu tố DT xấu trong chừng mực nhất định.

• Lưu ý: GD chỉ có thể khắc phục một số yếu tố DT xấu trong chừng mực nhất định.

GD è Môi trường

Phát hiện, khai thác, xây dựng những yếu tố thuận lợi của MTvà sử dụng phục vụ cho GD.

Hạn chế những ảnh hưởng không thuận lợi của MT; cải tạo MT bất lợi bằng cách tổ chức nhiều hoạt động giáo dục ý nghĩa.

? Liệu GD có thể cải biến hoàn toàn những yếu tố bất lợi của MT

Lưu ý: GD chỉ có thể cải tạo ở chừng mực nhất định những yếu tố không thuận lợi của MT, GD khó có thể cải tạo được những bất lợi thuộc về bản chất của MT.

GD è Hoạt động cá nhân

Trang bị tri thức, kỹ năng, phát triển các phẩm chất trí tuệ => phát triển khả năng phân tích, nhận định, đánh giá cho HS

Hình thành thái độ tích cực của cá nhân đối với môi trường, hoàn cảnh.

Bồi dưỡng hệ thống hành viphù hợp với yêu cầu của XH.

ð GD góp phần hình thành tính tích cực cho cá nhân

Lưu ý: đôi khi người được GD không tiếp nhận hoặc phản ứng tiêu cực với tác động của nhà GD.

Kết luận 2: GD không phải là yếu tố vạn năng

Quan điểm sai lầm:

Có hai loại quan điểm:

v Phủ nhận: GD không ảnh hưởng gì đến sự hình thành và phát triển NC mà do BS – DT, hoặc môi trường, hoặc do cả hai yếu tố trên quyết định.

v Đề cao, tuyệt đối hoá: coi GD là vạn năng quyết định, chi phối sự hình thành nhân cách cá nhân.

KLSP

s Nhà GD cần làm gì để phát huy vai trò chủ đạo của GD đối với sự hình thành và phát triển NC?

Đánh giá đúng vai trò của GD đối với sự hình thành và phát triển NC.

Cải tạo và xây dựng MT xã hội theo những mục đích trùng hợp với những mục đích GD:

Xây dựng nhà trường như là một trung tâm GD của địa phương, có nhiệm vụ thống nhất, phối hợp tất cả các nhân tố của MT tác động đến sự hình thành NC.

GD phải dựa vào những tư chất vốn có và hoạt động tích cực của mỗi người trước tác động bên ngoài.

Hiểu đặc điểm của người học.

Xây dựng theo nguyên tắc phát triển, hướng vào “vùng phát triển gần nhất”.

Khiến người học ý thức, chấp nhận yêu cầu của nhà GD, biến chúng thành nhu cầu của bản thân, tự đề ra mục đích phấn đấu, rèn luyện, tự thiết kế chương trình, kế hoạch tự học…

Đảm bảo vai trò chủ đạo của nhà GD trong QTGD

Chương 3: Mục đích, nhiệm vụ và các con đường giáo dục

1. Khái niệm mục đích giáo dục

MĐGD – phạm trù cơ bản của GDH

v MĐGD:

Là cái đích mà con người hướng tới, mong muốn đạt được (ý nghĩa thực tiễn được chủ thể xác định trước khi làm: cho ai? Để làm gi?...)

- Đặc trưng:

+ Luôn là phạm trù thuộc về tương lai.

+ Tồn tại dưới dang mô hình tâm lý, ý tưởng.

+ Tạo ra động lực cho hành động của con người.

+ Thực hiện được thông qua quá trình nổ lực hoạt động của chủ thể.

+ Trở thành hiện thực khi đã được thực hiện và con người lại đặt ra cho mình những mục đích cao hơn.

2. Mục tiêu giáo dục

MT là 1 bộ phận cấu thành MĐ (MĐ có cấu trúc do nhiều MT tạo thành). Phải thực hiện hệ thống các mục tiêu thì mới hoàn thiện được MĐ

3. Phân biệt Mục tiêu – Mục đích

- Giống nhau:

Về bản chất đều là những mô hình NC trong tương lai mà người học cần đạt được.

- Khác nhau:

Mục đích GD	Mục tiêu GD
1. Có tính định hướng, tính lý tưởng	1. Có tính cụ thể với hành động và phương tiện xác định
2. Thời gian thực hiện lâu dài	2. Thời gian thực hiện ngắn, xác định
3. Tính rộng lớn, khái quát của vấn đề	3. Tính xác định của vấn đề
4. Khó đo được kết quả tại một thời điểm nhất định	4. Có thể đo được kết quả ở một thời điểm cụ thể
5. Cấu truc phức tạp, được tạo thành từ nhiều mục đích liên kết hợp lại	5. Là một bộ phận của mục đích

4. Ý nghĩa của việc xác định đúng đắn MĐGD

- Đối với một quốc gia

- Đối với một quốc gia:

+ Đào tạo người lao động đáp ứng tốt nhất yêu cầu phát triển XH à góp phần giúp GD thực sự trở thành động lực cho sự phát triển KT – XH của đất nước.

+ GD mang tính nhân văn sâu sắc: vì con người, do con người, cho con người… à tạo điều kiện đê cá nhân phát triển toàn diện các phẩm chất, năng lực sẵn có, đóng góp cho sự phát triển XH.

+ MĐGD là tụ điểm phản ánh đòi hỏi của KT – XH đối với GD à nghiên cứu mục đích GD có thể thấy được trình độ phát triển của một đất nước, và thực trạng của nền GD quốc gia đó.

+ Là tụ điểm tập hợp, khai thác và tranh thủ sự đóng góp của các tổ chức XH, cá nhân, cha mẹ học sinh… cho sự nghiệp GD.

- Đối với sự phát triển của GD và hoạt động của GV, HS:

+ Định hướng, điều chỉnh toàn bộ sự phát triển của nền GD va hoạt động của GV, HS.

+ Là chuẩn đánh giá kết quả quá trình GD.

+ Kích thích nổ lực của GV vs HS trong qua trình thực hiện MĐGD.

- Đối với bản thân người học:

+ MĐGD phát triển tiềm năng và sức mạnh bản chất của người học.

+ MĐGD càng đúng đắn thì sức mạnh bản chất của người học càng được phát huy và biến thành sức mạnh của nền KT- CT- VH - XH của đất nước.

Ø Kết luận:

Xác định MĐGD đúng đắn trở thành vấn đề cơ bản của ngành GD và là vấn đề then chốt trong chiến lược phát triển KT – XH của đất nước.

Chương 4: Những vấn đề chung lý luận dạy học

1. Khái niệm quá trình day học

- QTDH là quá trình hoạt động thống nhất giữa người dạy và người học, trong đó người dạy là chủ đạo, người học là chủ thể chủ động nhằm mục đích thực hiện các nhiệm vụ dạy học nhằm hình thành và phát triển NC cho người học.

· Lưu ý :

- Chức năng trội của QTDH là hình thành mặt năng lực (tri thức- kỹ năng- kỹ xảo) của nhân cách người học.

- QTDH tiến hành song song với QTGD (hẹp =hình thành mặt phẩm chất của nhân cách) nhằm hình thành nhân cách toàn diện cho người học

· Ý nghĩa:

+ Dạy học là hoạt động trung tâm, cơ bản, chủ yếu nhất trong nhà trường THPT. DH là con đường thuận lợi nhất giúp HS trong khoảng thời gian ngắn có thể nắm vững một khối lượng tri thức khoa học, rèn luyện được những kĩ năng, kĩ xảo với chất lượng cần thiết. Bởi vì:

+ QTDH được tiến hành với những mục đích, mục tiêu, nhiệm vụ nhất định, được tổ chức một cách có kế hoạch, có hệ thống, có sự lựa chọn về nội dung, phương pháp, phương tiện trong những điều kiện và hoàn cảnh thuận lợi.

+ Trong QTDH đã diễn ra sự gia công sư phạm trên cơ sở tính đến những đặc điểm của khoa học, những đặc điểm tâm lí và sinh lí của HS, tính đến tính đặc thù của quá trình học tập của HS.

+ Dạy học còn là con đường quan trọng nhất giúp HS phát triển năng lực hoạt động trí tuệ nói chung và đặc biệt là những năng lực tư duy sáng tạo.

+ DH là con đường chủ yếu để hình thành cho HS những định hướng giá trị, những phẩm chất đạo đức, thế giới quan khoa học, giúp HS suy nghĩ và hành động đúng trong mối quan hệ với tự nhiên, xã hội và bản thân.

ð Như vậy, dạy học là một hoạt động đặc trưng, chủ yếu nhất để hình thành và phát triển NC cho HS, để nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.

QTDH+QTGD (HẸP) = NHÂN CÁCH TOÀN DIỆN

2. Bản chất quá trình dạy học

- Cơ sở xác định bản chất

+ Cơ sở lý luận dạy học: Hoạt động dạy và hoạt động học thống nhất biện chứng (nhưng không đồng nhất)

+ Cơ sở triết học: Dạy học là hoạt động nhận thất thế giới của học sinh

So sánh hoạt động nhận thức của HS và hoạt động nhận thức của nhà khoa học.

- Giống:

+ Bản chất: là sự phản ánh của hiện thực khách quan vào não người.

+ Diễn ra theo quy luật nhận thức; huy động các thao tác tư duy, trí tuệ.

+ Đối tượng nhận thức: cái mới, làm cho vốn hiểu biết của chủ thể tăg lên

- Khác nhau:

Tiêu chí	HĐNT của nhà khoa học	HĐNT của học sinh
Điều kiện, con đường nhận thức	Điều kiện thực của đời sống XH: độc lập, tự khám phá…	Điều kiện sư phạm thuận lợi: GV hướng dẫn, các yếu tố đã đơn giản hóa…
Đối tượng nhân thức	Cái mới đối với toàn nhân loại	Cái mới đối với bản thân học sinh
Logic nhân thức	3 khâu: - Trực quan: tri giác đối tượng mới, quan sát… - Tư duy: rút ra kết luận, định lý… - Thực tiễn: kiểm nghiệm, vận dụng thực tiễn…	6 khâu: thêm 3 khâu: - Kích thích hứng thú học tập của HS. - Ôn tập, củng cố để đảm bảo tính vững chắc của tri thức. - Kiểm tra.
Kết quả nhân thức	Làm phong phú thêm kho tang văn hóa nhân loại	Làm phong phú thêm vồn hiểu biết, kĩ năng, kỹ xảo… của học sinh

à Hoạt động nhận thức của học sinh dựa trên cơ sở hoạt động nhận thức của loài người nhưng mang tính độc đáo riêng.

è Kết luận: Bản chất của QTDH là quá trình nhận thức độc đáo của HS được thực hiện dưới sự tổ chức, điều khiển… của giáo viên thông qua việc lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học… phù hợp nhằm phát triển nhân cách cho HS, đáp ứng yêu cầu xã hội.

3. Quy luật của quá trình dạy học

a. Khái niệm: Phản ánh mối quan hệ tất yếu, chủ yếu, vốn có của QTDH

Quy luật về mối quan hệ biện chứng giữa DẠY và HỌC là quy luật cơ bản của QTDH vì: Phản ánh mối liên hệ bản chất, tất yếu, bền vững giữa 2 nhân tố trung tâm của QTDH.

Chi phối các mối quan hệ khác trong QTDH

Các quy khác chỉ phát huy tác dụng dưới ảnh hưởng của QL này

- Biểu hiện:

+ GV- dạy là chủ đạo

Trách nhiệm của GV là tổ chức thực hiện việc dạy có hiệu quả nhằm cung cấp tri thức, hình thành kỹ năng kỹ xảo cho học sinh một cách hợp lý.

Giúp HS xác định mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ học tập, lựa chọn nội dung, phương pháp học tập; tự kiểm tra đánh giá quá trình lĩnh hội tri thức.

ð Vai trò chủ đạo của giáo viên có ý nghĩa đặc biệt đối với việc đảm bảo chất lượng dạy và học.

+ Học sinh- học: chủ động

Học sinh tiếp thu tác động của GV một cách có ý thức, tự giác, tích cực trong quá trình nhận thức

ð Vai trò chủ động của người học trong quá trình học tập có tính chất quyết định đối với sự phát triển trí tuệ, phát triển nhân cách của bản thân.

· Kết luận

+ Trong QTDH, dạy và học có mối quan hệ biện chứng với nhau

+ Niếu một trong hai nhân tố không thực hiện tốt chức năng của mình thì sẽ ảnh hưởng đến kết quả thực hiện chức năng của nhân tố kia

4. Động lực quá trình dạy học

a. Khái niệm: Là kết quả của QT giải quyết có hiệu quả các mâu thuẫn nãy sinh trong QTDH

b. Các loại mâu thuẫn

- Mâu thuẫn bên trong:

+ Giữa các thành tố của QTDH

MĐ, NVDH >< NDDH >< PP, PTDH

PP, PTDH hiện đại >< Trình độ giáo viên còn thấp

PPDH đổi mới >< PTDH lạc hậu

Yêu cầu, nhiệm vụ học tập GV đặt ra ngày càng cao >< trình độ hiện có của HS còn hạn chế

- Mâu thuẫn bên ngoài: QTDH >< MT

+ MT đặt yêu cầu cao với nguồn nhân lực>< MĐ, NV, ND, PP,KQGD, GV, HS chưa đáp ứng

+ MT KHCN phát triển mạnh >< nội dung dạy học chậm đổi mới.

- Mâu thuẩn cơ bản

Yêu cầu, nhiệm vụ học tập của GV đặt ra ngày càng cao ><Trình độ hiện có của học sinh ngày càng hạn chế

ð Tạo nên động lực chủ yếu thúc đẩy QTDH vận động và phát triển; trình độ khả năng nhận thức của HS, vốn hiểu biết của HS tăng lên.

d. Điều kiện để mâu thuẩn trở thành động lực

- Được học sinh nhận thức đầy đủ và có nhu cầu giải quyết

- Phải vừa sức với HS (HS có thể giải quyết được với sự nỗ lực cao nhất)

- Phải được nãy sinh 1 cách hợp logic trong QTDH

KLSP:Người giáo viên trong giảng dạy là cần phát hiện những mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình dạy học, đặc biệt là mâu thuẫn cơ bản và thường xuyên cải tiến, đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, tạo nên hệ thống các động lực và điều kiện thúc đẩy quá trình dạy học không ngừng vận động và phát triển.

5. Các nhiệm vụ dạy học

a. Nhiệm vụ giáo dưỡng

- Giúp HS lĩnh hội hệ thống tri thức KH, phổ thông cơ bản, hiện đại, phù hợp với thực tiễn VN; đồng thời rèn luyện hệ thống kỹ năng kỹ xảo tương ứng.

b. Nhiệm vụ phát triển

- Phát triển cho HS hệ thống phẩm chất và năng lực trí tuệ, đặc biệt là năng lực tư duy sáng tạo.

c. Nhiệm vụ giáo dục

- Hình thành cho học sinh thế giới quan KH các phẩm chất đạo đức, khả năng định hướng giá trị đúng đắn

d. Mối liên hệ

- Ba nhiệm vụ dạy học có mối liên hệ mật thiết, tác động hỗ trợ lẫn nhau để hoàn thành mục đích GD

+ NV giáo dưỡng là tiền đề của nhiệm vụ GD và phát triển

+ NV phát triển là điều kiện của nhiệm vụ giáo dưỡng và nhiệm vụ GD

+ NV giáo dục là động lực của nhiệm vụ giáo dưỡng và phát triển.

6. PP DẠY HỌC THUYẾT TRÌNH, VẤN ĐÁP, CÁCH LỰA CHỌN VÀ VẬN DỤNG PP DẠY HỌC

Khái niệm phương pháp dạy học:

- Phương pháp là con đường, cách thức mà chủ thể tác động nhằm chiếm lĩnh hoặc biến đổi đối tượng theo mục đích đã định.

- Phương pháp dạy học là tổ hợp các cách thức hoạt động của giáo viên và học sinh trong sự phối hợp, thống nhất dưới vai trò chủ đạo của giáo viên nhằm thực hiện được những nhiệm vụ dạy học.

- Đặc điểm: + PPDH phụ thuộc vào mục đích dạy học.

+ PPDH chịu sự quy định của nội dung dạy học.

+ PPDH phụ thuộc vào trình độ nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý HS.

+ PPDH phụ thuộc vào năng lực sư phạm của giáo viên.

+ PPDH phụ thuộc vào điều kiện dạy học cụ thể.

Nhóm sự dụng ngôn ngữ:

a. Phương pháp thuyết trình: là phương pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ để trình bày, giải thích, thông báo thông tin bài học.

- Các phương pháp cụ thể: Giảng thuật, giảng giải, giảng diễn.

+ Giảng thuật: mô tả, tường thuật, nêu đặc điểm của sự vật hiện tượng.

+ Giảng giải: dung luận chứng, luận cứ, dẫn chứng, số liệu, sự kiện… đểphân tích, giải thích, chứng minh…

+ Giảng diễn: GV dùng lời để trình bày về một vấn đề có tính trừu tượng cao, có hệ thống, trọn vẹn, hoàn chỉnh của một nội dung DH phức tạp.

- Ưu, nhược điểm:

+ Ưu điểm:

· Giúp HS lĩnh hội tri thức có hệ thống.

· Phát triển tư duy trừu tượng cho HS

· Giáo viên chủ động, tiết kiệm thời gian.

· Nếu sử dụng khéo léo sẽ kích thích tư duy, nhận thức của HS.

· Rèn luyện kĩ năng nghe, hiểu, ghi chép, ghi nhớ… cho HS.

· Có thể tác động mạnh đến tư tưởng tình cảm HS.

· Không tốn công sưc, kinh phí đầu tư thiết bị, công cụ dạy học…

+ Nhược điểm:

· Khó thu thông tin ngược, khó cá biệt hóa HS, khó kiểm soát được trình độ nhận thức và kết quả lĩnh hội tri thức của học sinh.

· Dạy học mang tính áp đặt, giáo viên độc thoại truyền thụ một chiều.

· Dễ khiến HS nhằm chán, giờ học trở nên nặng nề, gây tâm lí mệt mỏi.

· Không tạo cơ hội cho HS bộc lộ ngôn ngữ à hạn chế kĩ năng nói.

· Không phát huy tính tích cực của học sinh, gây tâm lí thụ động, trông chờ giáo viên cung cấp tri thức.

- Yêu cầu sử dụng: Kết hợp với các PPDH khác; chuẩn bị kĩ nội dung thuyết trình; có dàn ý và nhấn mạnh những điểm quan trọng; nên hướng dẫn cho HS cách ghi chép, kết hợp nghe và suy nghĩ; sử dụng các phương tiện DH; vận dụng nhiều ví dụ, liên hệ thực tiễn; GV phải thường xuyên thu thông tin ngược; ngôn ngữ rõ ràng, chính xác, có âm điệu, điểm nhấn, đảm bảo tốc độ nói; kết hợp ngôn ngữ cử chỉ, điệu bộ phù hợp, giao tiếp tốt với người nghe.

b. Phương pháp vấn đáp:

- Vấn đáp là phương pháp hỏi – đáp trong dạy học (còn gọi là đàm thoại, đối thoại) để có thể giúp cho học sinh lĩnh hội kinh nghiệm.

- Ở trường học phổ thông có các loại đàm thoại như:

+Vấn đáp mở đầu được sử dụng trước khi bắt đầu một học phần à giúp học sinh tìm hiểu hoặc tái hiện tại những kinh nghiệm đã có, trở thành chỗ dựa cho việc lĩnh hội tri thức mới.

+ Vấn đáp thông báo tài liệu mới được tiến hành trong quá trình thụ nội dung học học tập, phát triển tư duy độc lập, tìm tòi của học sinh mang tính chất nghiên cứu à giúp HS tự suy nghĩ để thu nhận thông tin mới.

+ Vấn đáp ôn tập được tiến hành sau khi học xong một chương, một chủ đề dùng để củng cố và khắc sâu, hoàn thiện, khái quát hóa và tổng kết nội dung đã học à giúp GV kiểm tra mưcs độ hiểu bài của HS.

+ Vấn đáp kiểm tra được sử dụng để kiểm tra hiểu biết của người học à đánh giá trình độ HS để đưa ra những quyết định nhằm nâng cao chất lượng dạy học.

- Ưu nhược, điểm:

+ Ưu điểm: củng cố và phát triển khả năng giao tiếp; hình thành ở HS tính độc lập, óc phê phán, kĩ năng lựa chọn ý kiến; giúp HS nhận rõ kết quả học tập, sự tiến bộ của bản thân; giúp GV nhận rõ những vấn đề cần bổ khuyết trong việc dạy và việc học của HS; kích thích tính độc lập, tư duy; bồi dưỡng cho HS năng lực diễn đạt bằng lời nói, hứng thú học tập thông qua việc trả lời câu hỏi; giúp GV thu được tín hiệu ngược để điều chỉnh hoạt động dạy học.

+ Nhược điểm: GV khó chủ động về thời gian, dễ “cháy giáo án”; khó chú ý đến tính vừa sức chung; nếu sử dụng không khéo léo có thể làm cho HS lĩnh hội tri thức thiếu hệ thống, logic, sự liên kết các tri thức không rõ ràng.

- Yêu cầu sử dụng:

+ cần xây dựng hệ thống câu hỏi chính có những câu hỏi phụ để gợi ý khi cần thiết; câu hỏi phải rõ ràng, dễ hiểu, chính xác, phù hợp với trình độ học sinh. Có thể thực hiện câu hỏi theo những gợi ý sau:

· Câu hỏi đề nghị nhớ lại sự kiện, hiện tượng.

· Câu hỏi đề nghị tìm nguyên nhân của sự kiện, hiện tượng.

· Câu hỏi đề nghị hệ thống hóa, khái quát hóa tri thức.

· Câu hỏi đề nghị vận dụng trí thức để giải quyết vấn đề nào đó.

+ Khi đặt câu hỏi phải thu hút sự chú ý của HS và ngược lại, câu hỏi phải vừa sức, chú ý khai thác những vồn kinh nghiệm và biểu tượng đã có của HS, sau khi trả lời phải có sự nhận xét của GV hoặc HS khác.

+ Có thể phối hợp với các phương pháp khác như thuyết trình, trực quan… để phát huy ưu điểm và khắc phục nhược điểm của PP vấn đáp.

Lựa chọn, phối hợp, sử dụng các phương pháp dạy học:

- Lựa chọn: + Phù hợp với mục đích, mục tiêu và nội dung bài học.

+ Phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh.

+ Phù hợp với điều kiện dạy học cụ thể.

- Phối hợp: Phải tiến hành khai thác ưu điểm và nhược điểm.

- Sử dụng: + Đảm bảo sự thống nhất vai trò chủ đạo của giáo viên và chủ động của học sinh.

+ Đảm bảo sự tương tác giữa dạy và học.

+ Hiệu quả dạy học.

Chương 5: Những vấn đề chung của lý luận GD

1. Khái niệm quá trình GD

Quá trình GD là quá trình tổ chức các hoạt động và giao lưu giữa nhà GD và người được GD, trong đó dưới tác động chủ đạo của nhà GD, người được GD tự giác, tích cực, độc lập hình thành và phát triển nhân cách phù hợp với quy định xã hội, đáp ứng được MĐGD của nhà trường

- Lưu ý:

+ Chức năng trội của QTGD là giáo dục mặt phẩm chất của nhân cách.

+ Quá trình giáo dục luôn mang tính 2 mặt thống nhất biện chứng: nhà giáo dục (chủ đạo) – người được giáo dục (chủ động).

+ QTGD phải được thực hiện phối hợp thống nhất giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

2. Đặc điểm của QTGD

a. QTGD diễn ra với những tác động GD phức hợp

· Phức hợp:Cấu trúc gồm nhiều thành phần kết hợp để cùng dẫn đến một hiệu quả tổng hợp chung

· Biểu hiện: Trong QTGD, người được GD luôn chịu tác động bởi nhiều yếu tố phức hợp, đa dạng và phức tạp

· Tính phức tạp của QTGD: Các tác động GD từ nhân tố theo nhiều hướng: tích cực, tiêu cực, tự giác, tự phát,… với nhiều mức độ và cách thức khác nhau

+ Thống nhất, cùng chiều > Tạo ĐK thuận lợi

+ Đối lập, trái chiều > Gây khó khan

· KLSP

+ Phối hợp tác động của các LLGD

+ Phát huy vai trò chủ thể của HS

+ Ngăn chăn, hạn chế tối đa các ảnh hưởng tiêu cực

· So sánh với QTDH: Tính phức hợp của QTDH không rõ ràng như ở QTGD

b. QTGD có tính cá biệt hóa cao

· Biểu hiện

- Thứ nhất: Đặc điểm riêng của HS:

+ Mỗi học sinh có hoàn cảnh sống , đặc điểm tâm sinh lí, trình độ được GD, kinh nghiệm sống, thái độ, tình cảm, thói quen… khác nhau.

- Thứ hai: Tình huống cụ thể của QTGD

+ Trong GD có nhiều tình huống khác nhau, diễn ra trong không gian, thời gian, điều kiện, hoàn cảnh cụ thể.

- Thứ ba: HS là chủ thể của quá trình tự GD

+ Kết quả GD cũng mang tính cụ thể đối với từng đối tượng GD.

· KLSP

+ Nhà GD phải có long yêu thương HS, quan tâm sâu sát hiểu tường tận về đặc điểm riêng của HS

+ Linh hoạt, sáng tạo trong hoạt động và sử dụng phương pháp GD phù hợp.

+ Tránh lối GD rập khuôn, máy móc, hình thức, cứng nhắc trong mọi tình huống, mọi đối tượng GD

c. QTGD có tính lâu dài và liên tục

· Tại sao+ Biểu hiện:

+ Tính lâu dài, liên tục giúp hình thành, rèn luyện, củng cố nhận thức đúng đắn, tình cảm phù hợp, hành vi và tính vững chắc trong hành vi.

+ Cần có quá trình lâu dài để đánh giá được hiệu quả G, người được GD.

+ Người được thực hiện trong suốt cả cuộc đời con người.

· Lâu dài:

+ Hình thành một nét nhân cách, một hành vi, thói quen hành vi tốt, mới mang tính vững chắc đòi hỏi thời gian lâu dài.

+ Sửa đổi, cải tạo một nét nhân cách, làm cho thói quen hành vi xấu, lạc hậu biến mất lại đòi hỏi thời gian lâu hơn.

· Liên tục:

Tính liên tục giúp cho QTGD không bị ngắt quãng, gián đoạn. Niếu QTGD bị gián đoạn thì:

+ Dễ hình thành thói quen xấu

+ Mất nhiều thời gian để lập lại thói quen cũ, tốt.

· KLSP:

+ Nhà GD : Kiên nhẫn, bền bỉ không vội vàng, nôn nóng

Thường xuyên, kiên trì, có tính tự kiềm chế cao

Xây dựng kế hoạch GD trong một thời gian lâu dài

Niềm tin sư phạm

d. QTGD thống nhất với QTDH

· Tại sao + Biểu hiện?

- Thứ nhất: Đảm bảo tính toàn diện của nhân cách: NL+PC

- Thứ hai: DH hỗ trợ cho GD

+DH là con đường quan trọng nhất để thực hiện QT giáo dục NCHS (thông qua dạy chữ để dạy người)

+ QTDH phải dẫn đến QTGD: kết quả, MĐ của QTDH phải dẫn đến kết quả, MĐ của QTGD

- Thứ ba: GD thúc đẩy DH

+ Xây dựng nhận thức, động cơ, thái độ đúng đắn trong học tập

+ Rèn luyện các phẩm chất cần thiết cho việc học tập: kiên nhẫn, độc lập….

· KLSP

+ Xác định đúng bản chất và chức năng trội của mỗi quá trình

+ Tránh tách rời QTDH và QTGD, cần thống nhất hai quá trình GD và DH, chú ý thực hiện song song để cùng đạt mục đích hoàn thiện nhân cách toàn diện cho HS.

+ Không quá đề cao một trong hai QT và xem nhẹ QT kia.

3. Phương pháp GD

* Khái niệm:PPGD là tổ hợp các cách thức hoạt động của nhà GD và người được GD, được thực hiện trong sự thông nhất với nhau, nhằm hoàn thành những nhiệm vụ giáo dục phù hợp với mục đích GD.

- Phương pháp giáo dục được chia làm 3 nhóm:

+ Nhóm các phương pháp hình thành ý thức và tình cảm cá nhân: phương pháp đàm thoại, pp kể chuyện, pp giảng giải và khuyên răng.

+ Nhóm phương pháp tổ chức hoạt động để hình thành các kinh nghiệm ứng xử xã hội: Pp giao công việc, pp tập thói quen, pp rèn luyện.

+ Nhóm phương pháp khuyến khíc hoạt động và điều chình hành vi ứng xử của người được GD: Pp thi đua, pp nêu gương, pp khen thưởng, pp trách phạt.

b. Làm rõ phương pháp đàm thoại và giảng diễn:

PP đàm thoại:

- Đàm thoại là PP trò chuyện, trao đổi giữa nhà giáo dục và người được GD về các chủ đề có liên quan đến chuẩn mực xã hội, nhằm làm sáng tỏ các khái niệm đạo đức, thẩm mỹ…; những biểu hiện sai lầm, có tác dụng củng cố nhận thức, tình cảm và niềm tinh cho học sinh.

- Có thể đàm thoại với một học sinh, một nhóm, hay cả lớp.

- Trong thực tế, đàm thoại đạo đức được dùng phổ biến nhất.

+ Đàm thoại gợi mở: thông qua buổi đàm thoại, nhà GD có thể dẫn dắt người được GD đi đến chân lí phù hợp với chuẩn mực XH.

+ Đàm thoại củng cố, hệ thống hóa: qua đàm thoại, nhà GD có thể mở rộng, đào sâu, hệ thống hóa những điều đã được GD.

- Muốn đạt kết quả cao thì phải cần:

+ Chuẩn bị những câu chuyện thật sinh động, hấp dẫn, sâu sắc và có ý nghĩa GD.

+ Đề tài phải được thông báo trước để mọi người chuẩn bị.

+ Khi đàm thoại phải biết khêu gợi, tạo tình huống có vấn đề, lôi cuốn học sinh tham gia.

+ Cuối buổi đàm thoại cần có đánh giá tổng kết, chốt lại những quan điểm, giải pháp đúng đắn để học sinh noi theo.

Phương pháp giảng giải và khuyên răng:

- Giảng giải là PP, trong đó nhà GD dùng lời nói để giải thích, chứng minh các chuẩn mực XH đã được quy định, nhằm giúp cho người được GD hiểu và nắm được ý nghĩa, nội dung và quy tắc của việc thực hiện các chuẩn mực này.

- Nhờ đó mà người được GD có cơ hội lĩnh hội một cách tích cực những chuẩn mực XH, hình thành được tình cảm, niềm tin để có thể tự giác thực hiện những chuẩn mực này với thái độ và động cơ đúng đắn.

- Những điều cần lưu ý:

+ Chuẩn bị nội dung về chuẩn mực nào đó để giảng giải phải đầy đủ, chính xác.

+ Khi giảng giải phải dùng lời nói rõ ràng, không dài dòng, lan man.

+ Lập luận phải chính xác, logic, dễ hiểu.

+ Có thể minh họa bằng tranh ảnh hoặc ví dụ thực tế, những gương điển hình gần gũi với học sinh.

+ Phải thu hút người được GD tham gia vào quá trình giảng giải.

+ Nên tạo điều kiện để người GD có thể liên hệ với thực tế, bản thân.

Phần II

Chương 1: Nhà trường phổ thông trung học

1. Vị trí

- Kế tiếp GD mầm non, chuẩn bị lên GD đại học.

- Là đơn vị cơ sở của hệ thống GD quốc dân Việt Nam

- Là nền tảng văn hóa của đất nước, tạo sức mạnh tương lai của dân tộc

- Đặt nền móng ban đầu rất quan trọng cho sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ VN

- Góp phần đáp ứng nhu cầu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước

2. Mục tiêu GD THPT

· Mục tiêu hướng đến sự phát triển toàn diện nhân cách người học: Đức dục, trí dục, mỹ dục, thể dục, lao động hướng nghiệp

· Mục tiêu hướng đến việc phân luồng sau GD phổ thông

3. Cơ cấu tổ chức nhà trường THPT

a. Cơ cấu tổ chức tổ chuyên môn ở trường THPT

- Những GV giảng dạy cùng môn học hay nhóm môn học (liên môn)

Bao gồm:

+ Tổ trưởng tổ CM, 1-2 tổ phó CM (chịu sự quản lý chỉ đạo của hiệu trưởng, do hiệu trưởng bổ nhiệm và giao nhiệm vụ vào đầu năm học)

+ Các tổ viên

· Vai trò của tổ chuyên môn ở trường THPT

- Quản lý giảng dạy của GV:

+ Xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ và kế hoạch dạy học cụ thể

+ Hướng dẫn xây dựng và quản lý việc thực hiện kế hoạch cá nhân, soạn giảng của tổ viên

+ Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho GV trong tổ, GV mới tuyển dụng

+ Quản lý, kiểm tra việc thực hiện quy chế chuyên môn của GV

+ Dự giờ GV trong tổ theo quy định

+ Điều hành hoạt động của tổ, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy

+ Các hoạt động khác (đánh giá, XL giáo viên; đề xuất khen thưởng, kỉ luật GV)

- Quản lý học tập của học sinh

+ Nắm được kết quả học tập của học sinh thuộc bộ môn quản lý để có biện pháp nâng cao chất lượng GD

+ Đề xuất, xây dựng kể hoạch, tổ chức các hoạt động nội, ngoại khóa liên quan đến lĩnh vực chuyên môn của tổ để thực hiện mục tiêu GD

+ Các hoạt động khác (theo sự phân công của hiệu trưởng)

b. Cơ cấu tổ chức tổ chủ nhiệm ở trường THPT (tự soạn nhá)

c. Cơ cấu tổ chức Hội đồng sư phạm ở trường THPT (tự soạn nhá)

Chương 2: Người giáo viên THPT

1. Vai trò của người GV THPT

- Đối với việc đào tạo con người mới, phát triển nhân cách người học:

+ Hiểu thế nào là con người mới?

Là con người có trình độ kiến thức vững vàng và kĩ năng thành thạo.

Là con người trung thành, giàu long yêu nước, có phẩm chất đạo đức, chính trị, nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu XH

ð Con người mới là con người có nhân cách phát triển toàn diện.

+ Vai trò chủ đạo của GV trong QTGD

GV định hướng, tổ chức, hướng dẫn, điều khiển, điều chỉnh… quá trình giáo dục, quá trình hình thành nhân cách của người HS phù hợp với mục đích GD

ð GV là người đào tạo con người mới đào tạo thế hệ tương laic ho đất nước

- Đối với sự phát triển Văn hóa – giáo dục

+ Sự nghiệp phát triển VH- GD là sự nghiệp cách mạng của quần chúng nhân dân, mọi tổ chức cá nhân trong XH điều có vai trò và trách nhiệm. Trong đó giáo viên là lực lượng chủ đạo trong sự nghiệp phát triển VH, GD vì:

Thứ nhất, Sự nghiệp VH- GD phát triển về quy mô, tốc độ, chất lượng tùy thuộc vào số lượng, chất lượng đội ngũ GV

Thứ hai: Hs chịu sự tác động bởi nhiều lực lượng GD nhưng tác động của GV đối với HS giữ vai trò quyết định. GV là người trực tiếp tổ chức quá trình GD, giảng dạy có mục đích, nội dung, phương pháp, chương trình, nghệ thuật sư phạm, GV là người quyết định phương hướng, tư tưởng chính trị bài giảng nhằm cung cấp tri thức văn hóa cho HS

Thứ ba: Các tổ chức khác trong nhà trường ( Đoàn, Đội, hội cha mẹ HS,…) cùng tham gia GD HS nhưng mang tính chất là lực lượng tham gia hỗ trợ, tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động giảng dạy, giáo dục của GV đạt hiệu quả chứ không thể thay thế đội ngũ GV

Thứ tư: Phương tiện kỹ thuật hiện đại không thể thay vai trò chủ thể của người GV trong giảng dạy, giáo dục HS

Làm thế nào để thực hiện tốt vai trò của người GV?

- Nhận thức

+ Toàn Đảng, toàn dân, bản thân người GV phải xác định đúng đắn vai trò cực kì quan trọng, vị trí XH của người GV trong giai đoạn hiện nay:

GV là người đào tạo con người mới, đào tạo thế hệ tương lai cho đất nước; chuẩn bị lực lượng dự trữ và nguồn tuyển chọn nhân lực, cán bộ nước nhà.

GV là lực lượng chủ đạo trong sự nghiệp phát triển văn hóa GD

- Hành động:

+ Đảng, Nhà nước: Thường xuyên chăm lo nâng cao uy tính cải thiện điều kiện lao động và đời sống của người GV

+ Bản thân người GV: Cần nỗ lực vươn lên trau dồi về chuyên môn nghiệp vụ, hoàn thiện về phẩm chất năng lực để đáp ứng yêu cầu XH và giảng dạy, GD HS

Phải tổ chức, hướng dẫn, giảng dạy, GD HS nghiêm túc nhằm hình thành cho người học hệ thống tri thức KH, kĩ năng, kỹ xảo vận dụng linh hoạt, sáng tạo tri thức để giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra có hiệu quả.

2. Chức năng cơ bản của người GV THPT

· Chức năng dạy học: Là quá trình tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh

- Biểu hiện:

+ Tổ chức, điều khiển, hướng dẫn quá trình tiếp thu kiến thức

+ Truyền đạt kiến thức và rèn luyện cho HS hệ thống kỹ năng, kỹ xảo tương ứng

+ Định hướng cho học sinh trong việc lựa chọn thông tin, nội dung học tập

+ Hướng dẫn học sinh phương pháp học

+ Tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và hướng dẫn học sinh tự kiểm tra, đánh giá quá trình học tập

+ Bồi dưỡng HS giỏi, giúp đỡ HS yếu kém…

· Chức năng giáo dục: Là quá trình tổ chức hoạt động và giao lưu cho HS

- Biểu hiện:

+ Tổ chức và hướng dẫn học sinh tham gia vào các loại hình hoạt động phong phú và đa dạng trong nhà trường nhằm:

Xây dựng, hình thành những nét phẩm chất tích cực

Uốn nắn, điều chỉnh những nét tính cách tiêu cực, hành vi lệnh lạc.

+ Hướng dẫn, điều khiển, điều chỉnh các mối quan hệ nhiều mặt của học sinh với thế giới xung quanh và với người khác.

+ Giáo dục phẩm chất cho học sinh thông qua bài giảng trên lớp

+ Giáo dục HS bằng chính nhân cách bản thân

3. Các yêu cầu đối với người GV THPT

a. Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây:

· Yêu cầu về mặt phẩm chất đối với người GV THPT

Thiết tha, gắn bó với lý tưởng

Có đạo đức CM trong sáng

Biết giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

Có ý chí, hoài bão vương lên

Tinh thần trách nhiệm…

Có niềm tin cách mạng

Có lý tưởng nghề nghiệp

Có niềm tin sư phạm

Có lòng yêu nghề, yêu trẻ

Có tình cảm trong sáng cao thượng

Ý nghĩa của phẩm chất đối với hiệu quả dạy học- giáo dục

Phẩm chất của người GV càng toàn diện thì hiệu quả GD càng cao

Người GV có đủ những phẩm chất đạo đức sẽ được mọi người tin yêu, quý trọng, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng HS và sẽ là tấm gương sáng cho mọi người, HS noi theo, ( tin – nghe - làm theo )

Có thái độ đúng mực trong nghề nghiệp, giúp người GV có thể vượt qua những cám dỗ, thách thức để hoàn thành tốt công việc.

Thúc đẩy người GV hứng thú, đam mê công việc, thường xuyên tự học, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và sáng tạo trong các hoạt động GD, đáp ứng tốt viêc đào tạo thế hệ trẻ.

ð Phẩm chất là điều kiện cần thiết, là phương tiện, công cụ để GD học sinh (giúp GV thực hiện mục tiêu GD vai trò – chức năng của người GV và tác động sâu sắc, mạnh mẽ đến sự hình thành phát triễn nhân cách học sinh)

Làm thế nào để người GV có được những phẩm chất theo đúng yêu cầu nghề nghiệp đặt ra?

+ Hiểu (nhận thức) được những chuẩn mực trong hoạt động sư phạm giúp người GV có ý thức rèn luyện phong cách sư phạm phù hợp, mẫu mực từ lời nói đến hành vi cử chỉ…

+ Có thái độ, tình cảm tích cự, tự hào về nghề GV – người GV và với các chuẩn mực trong phẩm chất.

+ Thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện (hành động) để không ngừng hoàn thiện và nâng cao phẩm chất của người GV ngay từ khi còn là SV SP và khi đã trở thành người GV

· Yêu cầu về năng lực:

+ Kiến thức: Kiến thức môn học

Kiến thức hoạt động DH và GD

Kiến thức công cụ

+ Kỹ năng: Nhóm kỹ năng nền tảng: Kỹ năng tổ chức

Kỹ năng giao tiếp

Kỹ năng nhận thức

Nhóm kỹ năng chuyên biệt: KN thiết kế

KN thiết lập quan hệ

KN triển khai HĐ

KN nhận thức và NCKH

KN hoạt động XH

KN kỹ năng tự bồi dưỡng

Người giáo viên giỏi có ý nghĩa như thế nào đối với việc tao ra hiệu quả cho quá trình dạy học?

+ KN GV giỏi: mang ý nghĩa toàn diện: Là GV có phẩm chất đạo đức tốt, lập trường tư tưởng vững vàng hết lòng yêu thương học sinh; có kiến thức và tay nghề cao; có ý thức học hỏi và sáng tạo, không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy để đạt hiệu quả cao nhất; tao được sự uy tín trong đồng nghiệp và học sinh

+ GV dạy giỏi là GV có vốn kiến thức vững, kỹ năng sư phạm tốt, nhiều sáng kiến trong đổi mới PPDH.

+ Đội ngũ GV giỏi giữ vai trò quan trọng trong việc biến mục tiêu GD trở thàn hiện thực, đảm bảo hiệu quả chất lượng dạy học.

+ GV giỏi có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học

+ GV giỏi là những người có kiến thức và kỹ năng sư phạm xuất sắc, có tác động lớn đối với thành tích học tập của HS, thực hiện những giờ lên lớp hiệu quả, giúp HS lĩnh hội vốn kiến thức sâu rộng với những PPDH khoa học, sáng tạo

+ Truyền cho học sinh ngọn lửa hứng thú, đam mê với môn học, nội dung môn học. Nâng cao uy tính đối với HS và phụ huynh.

Làm thế nào để người GV có thể trang bị kiến thức và rèn luyện kỹ năng đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp?

+ Năng lực có thể được hình thành và phát triển thông qua đào tạo, bồi dưỡng và tự trải nghiệm, rèn luyện qua thực tiễn

Tích cực học tập để có vốn kiến thức vững trắc, rèn luyện hệ thống kỹ năng tại nhà trường SP

Tự học, tự bồi dưỡng, không ngừng trau dồi nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.

· Yêu cầu về sức khỏe

- Sức khỏe là trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất tinh thần và XH

+ Sức khỏe về mặt thể chất: Trạng thái cơ thể

Thể chất tốt là điều kiện phát triển chức năng của các cơ quan trong cơ thể; Nâng cao năng lực hoạt động trí lực của não, phát triển các phẩm chất năng lực của tư duy, nâng cao hiệu suất học tập, công việc

+ Sức khỏe về mặt tinh thần: Trạng thái tâm lý

Một tinh thần thoải mái thúc đẩy sự sáng tạo, hứng thú trong công việc, niềm say mê công việc; tạo bầu không khí tâm lý tích cực có ý nghĩa quan trọng tới chất lượng DH- GD

+ Sức khỏe về mặt XH: mối quan hệ với người khác

Xây dựng được các mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, đồng nghiệp

· Mối quan hệ giữa các mặt

- Mối quan hệ giữa Phẩm chất- năng lực

+ Phẩm chất và năng lực là hai mặt không thể thiếu trong một nhân cách toàn diện.

+ Giữa phẩm chất và năng lực của người GV có mối quan hệ hữu cơ và tác động qua lại lẫn nhau: Có đức là để tài năng phát triển đúng hướng, có tài thì đức mới phát huy được tác dụng.

- Mối quan hệ giữa sức khỏe và nhân cách:

+ Sức khỏe tốt là điều kiện quan trọng để hoàn thiện nhân cách

Thể khỏe, chí sáng, tâm hiền

Một tinh thần minh mẫn trong một cơ thể cường tráng

Chương 3: Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT

1. Vị trí chức năng của người GVCN

Vị trí	Chức năng
Thay mặt hiệu trưởng	Quản lý giáo dục toàn diện HS lớp CN
Cầu nối giữa HT-GVBM-TCGD và HS-TTHS	Truyền đạt, đề đạt thông tin
Cố vấn hoạt động tự quản của TTHS	Hướng dẫn, điều khiển, điều chỉnh hoạt động
Đại diện nhà trường	Phối kết hợp giữa NT-GD-XH

· Thay mặt hiệu trưởng quản lý GD toàn diện học sinh

+ Thứ nhất: Nắm thông tin quản lý hành chính, hoạt động học tập và các hoạt động khác của lớp học

Về mặt hành chính: Số học sinh, tên, tuổi, giới tính, nơi cư trú, tình trạng gia đình, học lực, đạo đức…

Về các đặc điểm của học sinh: GVCN phải hiểu biết những đặc điểm cơ bản của từng em học sinh (về sức khỏe, tâm sinh lý, trình độ nhận thức, năng lực hoạt động, năng khiếu, sở thích, nguyện vọng, quan hệ XH, bạn bè…)

Nắm vững mục tiêu chương trình nội dung GD cấp học, lớp học và khả năng thưc hiện, kết quả thực hiện của lớp chủ nhiệm so với mục tiêu GD về mọi mặt (học tập, rèn luyện đạo đức, thể dục thể thao, văn nghệ và các hoạt động khác)

Kết quả học tập; kết quả rèn luyện của lớp

Cơ sở vật chất, kỹ thuật của lớp

+ Thứ hai: Tổ chức lớp học

Phân công, xây dựng mạng lưới BCS lớp

Phân công nhiệm vụi cụ thể cho BCS lớp

Phân tổ, nhóm theo tiêu chí cụ thể

Sắp xếp, bố trí chỗ ngồi….

+ Thứ ba: Lập kế hoạch chủ nhiệm (giáo án chủ nhiệm)

Dự kiến các mục tiêu cần đạt

Dự kiến hoạt động cần tổ chức

Dự kiến các biện pháp cụ thể để thực hiện

Dự kiến kết quả có thể đạt được

Lưu ý: Nắm vững các điều kiện cần và đủ như:

Nhiệm vụ nhà trường giao phó

Mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục của NT, cấp học, lớp học

Đặc điểm tâm sinh lý học sinh

Đặc điểm tình hình lớp học

+ Thứ tư: Lãnh đạo, tổ chức triển khai kế hoạch

Phân công và chuẩn bị cho kế hoạch

Chỉ đạo thực hiện kể hoạch

Hướng dẫn, điều khiển hoạt động với yêu cầu phát huy vai trò tích cực, độc lập tự giác, sáng tạo của học sinh

Theo dõi, giám sát, điều chỉnh kịp thời

Tổng kết, đánh giá

+ Thứ năm: Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch và sự phát triển của TTHS và nhân cách từng học sinh

Đánh giá TTHS: căn cứ vào yêu cầu, kế hoạch hoạt động toàn diện đã đặt ra

Đánh giá HS: căn cứ vào năng lực, điều kiện cụ thể của từng học sinh; căn cứ vào tiêu chuẩn quy đinh của Bộ, Sở GD-ĐT

Yêu cầu đánh giá:

Phải đảm bảo công bằng, chính xác, khách quan…

Có tiêu chí đánh giá rõ rang, cụ thể, công khai

Đánh giá quá trình quan trọng hơn đánh giá kết quả

Sau đánh giá: phải vạch ra phương hướng và yêu cầu mới phù hợp với HS, TTHS

ð GVCN càng quản lí HS tốt bao nhiêu thì công tác giáo dục HS lớp chủ nhiệm càng có hiệu quả bấy nhiêu.

2. Nội dung công tác tổ chức hoạt động GD của người GVCN

- Nghiên cứu tìm hiểu đối tượng GD

- Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm lớp

- Tổ chức thực hiện nội dung GD toàn diện

- Xây dựng tập thể học sinh

- Tổ chức phối hợp GD với Đoàn – Đội

- Phối hợp với GV bộ môn và các LLGD trong nhà trường

- Tổ chức phối hợp với cha mẹ HS và các LLXH

· Tìm hiểu nghiên cứu đối tượng GD

Vì sao?

- Nguyên tắc quan trọng trong GD: chú ý đặc điểm đối tượng GD

- Đây là điều kiện cơ bản để làm tốt công tác chủ nhiệm, GD nhân cách HS, xây dựng TTHS thành tập thể vững mạnh (quản lý tốt – GD tốt)

- Giúp GV hiểu được đặc điểm tâm sinh lý, nhân cách, hoàn cảnh GĐ, sự quan tâm gia đình…

- Có cơ sở đúng đắn giúp GV lựa chọn và thực hiện PPGD, NDGD, HTGD phù hợp.

· Nội dung tìm hiểu

- Tìm hiểu về tập thể HS lớp chủ nhiệm

+ Sĩ số, số lượng nam – nữ, những thuận lợi – khó khan của TTHS

+ Năng lực của ban cán sự lớp

+ Tình hình học tập, tổ chức và tham gia các hoạt động của TTHS

+ Truyền thống của TTHS

+ Mối quan hệ giữa các thành viên, bầu không khí tâm lí trong tập thể…

- Tìm hiểu về HS và GĐ HS lớp chủ nhiệm

+ Các đặc điểm cơ bản của HS

Mặt thể chất: chiều cao, cân nặng, vóc dáng, sức khỏe…

Mặt tâm lý: tính cách, xu hướng, năng lực, trí tuệ, sự tập trung chú ý, sở thích, nguyện vọng…

Mặt XH: Mối quan hệ với TT, bạn bè, vị trí HS trong tập thể, hoàn cảnh sống, phẩm chất đạo đức, cách ứng xử của HS ở nhà trường, GĐ, cộng đồng,…

+ Tìm hiểu đặc điểm gia đính HS:

Hoàn cảnh GĐ: thành viên trong GĐ, mối quan hệ giữa các thành viên, nghề nghiệp – công việc của cha mẹ…

Kinh tế gia đình: điều kiện sống, mức sống…

Phương pháp GD con, truyền thống GĐ

Địa bàn dân cư nơi GĐ học sinh sinh sống

ð GVCN càng nắm vững, hiểu rõ được HS bao nhiêu thì công tác chủ nhiệm càng có hiệu quả bấy nhiêu

· Cách thức tìm hiểu

+ Thông qua hồ sơ học sinh: Học bạ, sơ yếu lý lịch…

+ Sổ sách, giấy tờ của lớp: Sổ đầu bài, sổ điểm…

+ Quan sát học sinh: Thái độ, hành vi, hoạt động…

+ Trò chuyện trực tiếp với HS, TTHS, GVBM

+ Thăm hỏi gia đình HS

+ Sử dụng PPNCGĐ: Điều tra, nghiên cứu sản phẩm hoạt động…

· Yêu cầu SP

+ GVCN phải gần gũi, yêu thương và luôn quan tâm tìm hiểu HS, TTHS.

+ Có sổ công tác chủ nhiệm ghi chép lại những nội dung, thông tin quan trọng về HS, TTHS

+ GV cần tìm hiểu thông tin chính xác, khách quan (phân tích, tổng hợp, so sánh, phân loại thông tin thu được cẩn thận), tránh nóng vội khi đưa ra kết luận và quyết định về HS, TTHS

+ Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa NT – GĐ – XH trong việc nghiên cứu, tìm hiểu HS, TTHS.

3. Tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao chất lượng học tập văn hóa cho học sinh lớp CN

· Khái niệm: Giáo viên chủ nhiệm thông qua việc tổ chức các hoạt động GD nhằm nâng cao kết quả các môn học cụ thể và thành tích học tập HS (chất lượng học tập văn hóa của HS).

· Ý nghĩa:

+ Hoạt động học tập là hoạt động chủ đạo và là nhiệm vụ hàng đầu của HS trong nhà trường. Vì vậy, việc nâng cao thành tích học tập của HS là nhiệm vụ trung tâm của nhà trường, GV, HS.

+ Thông qua việc tổ chức các hoạt động giúp HS nắm vững hệ thống kiến thức, phát triển trí tuệ, hình thành thái độ, động cơ học tập đúng đắn.

+ Tạo hứng thú, kích thích tính tích cực học tập của HS, xây dựng bầu không khí học tập sôi nổi, hào hứng, HS giải quyết nhiệm vụ học tập dưới hình thức hoạt động bổ ích trên tinh thần “ học vui – vui học”

· Công việc vụ thể

+ Thứ nhất: thực hiện việc quản lí học tập: xây dựng nội quy, quy chế, nề nếp học tập

+ Thứ hai: Hướng dẫn HS tìm ra phương pháp học tập có hiệu quả

+ Thứ ba: Tổ chức nhiều hoạt động học tập đa dạng: học tổ, nhóm, thành lập CLB môn học…

+ Thứ tư: Phát động phong trào thi đua học tập tốt trong lớp.

+ Thứ năm: Xây dựng dư luận tập thể đúng đắn, lành mạnh giúp HS ý thức được nghĩa vụ học tập.

+ Thứ sáu: Khắc phục tình trạng học lệch, đối phó, học tập không có kế hoạch, gian lận trong kiểm tra thi cử

+ Thứ bảy: Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến HS yếu kém và có biện pháp giúp đỡ.

· Yêu cầu SP:

+ GVCN cần quan tâm, sâu sát tình hình học tập của học sinh lớp chủ nhiệm; chú trọng liên hệ thường xuyên với GVBM trong việc nắm tình hình học tập của học sinh lớp chủ nhiệm

+ Phối hợp với gia đính HS trong việc quản lí, động viên, tạo điều kiện học tập cho HS

+ Bồi dưỡng đội ngũ BCS lớp nhằm hỗ trợ GVCN trong việc đề ra yêu cầu học tập và thực hiện nề nếp học tập.

4. Yêu cầu về mặt phẩm chất năng lực của người GVCN (tự soạn nhá :V )

Chương 4: Đánh giá trong GD

1. Khái niệm kiểm tra đánh giá

· Đánh giá

Là quá trình dựa trên sự phân tích những thông tin thu được để hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc bằng cách đối chiếu với mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra nhằm đề xuất quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, nâng cao chất lượng hiệu quả công việc

· Đánh giá trong dạy học:

Là quá trình GV đưa ra những nhận định, phán đoán về thực chất trình độ của một học sinh trước vấn đề được kiểm tra đồng thời đề xuất những định hướng bổ khuyết sai sót hoặc phát huy kết quả.

2. Ý nghĩa kiểm tra đánh giá

· Đối với cán bộ quản lý:

Chỉ đạo, uốn nắn, khuyến khích kịp thời đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu, chương trình giáo dục, dạy học

· Đối với GV

+ Điều chỉnh hoạt động dạy

+ Nắm được trình độ, thực trạng biến đổi trong học tập của TTHS, HS (tiến bộ, sút kém…)

+ Có biện pháp giáo dục, dạy học phù hợp với đối tượng HS

· Đối với học sinh:

+ Điều chỉnh hoạt động học

+ Thấy rõ được kết quả của quá trình tiếp thu TT, KN, KX (kịp thời bổ khuyết)

+ Phát triển năng lực nhận thức, năng lực tư duy sáng tạo, các phẩm chất trí tuệ…

+ Nâng cao tinh thần trách nhiệm học tập, ý thức tự giác ý chi vươn lên…

3. Các yêu cầu sư phạm của kiểm tra đánh giá.

· Đảm bảo tính khách quan

+ Việc đánh giá học sinh được thực hiện một cách nghiêm túc và khoa học để đảm bảo khả năng đánh giá chính xác tới mức tối đa có thể. Kết quả đánh giá phản ánh một cách trung thật trình độ phát triển của học sinh về các mặt của nhân cách. Phương pháp và hình thức đánh giá phải tạo điều kiện để mỗi học sinh bộc lộ khả năng và trình độ của mình, hạn chế mọi hành vi thiếu trung thực hay gian lận khi kiểm tra, như nhìn bài, nhắc bài, quay cóp,…

+ Sự đánh giá của GV đối với học sinh không lệ thuộc vào ý muốn chủ quan của người đánh giá hay các yếu tố nhiễu như mối quan hệ giữa người đánh giá với người được đánh giá, những tác động của các yếu tố môi trường. Tránh đánh giá chung chung về sự tiến bộ của toàn lớp hay của một nhóm thực hành, một tổ học tập. Tránh chạy theo thành tích hay chịu áp lực của các yếu tố khác. Việc đánh giá phải sát với hoàn cảnh, điều kiện dạy học, đặc điểm của học sinh, tránh nhận định chủ quan, áp đặt thiếu căn cứ

+ Đảm bảo tính khác quan phải thể hiện trong tất cả các khâu của quá trình đánh giá từ khâu ra đề, tổ chức kiểm tra/ thi, chấm bài, xử lí kết quả, công bố kết quả, lưu trữ kết quả… Niếu một trong các khâu của quá trình đó mà thực hiện thiếu nghiêm túc hay khiếm khuyết thì dẫn đến tình trạng đánh giá thiếu khách quan, thậm chí sai lầm mất đi ý nghĩa đánh giá trong GD.

· Đảm bảo tính toàn diện

+ Đánh giá phát triển học sinh trên tất cả các mặt thể chất, tâm lý và XH; mặt hạnh kiểm và học tập; mặt nhận thức, tư duy, kỹ năng và thái độ. Sự đánh giá về kết quả học tập phải phản anh được mức độ lĩnh hội toàn bộ nội dung chương trình môn học.Tránh sự đánh giá mang tính phiến diện, chỉ đánh giá một mặt nào đó như học lực hay mặt tri thức lý thuyết, tập trung vào một số chương trình hay một số nội dung có giới hạn để tránh tình trạng học lệch, học tù, học đối phó hoặc chỉ nhằm mục đích thi cử ( học để hi: thi thế nào học thế đó)

+ Một bài kiểm tra, một đợt thi đánh giá có thể nhắm vào một mục đích trọng tâm nào đó nhưng toàn bộ hệ thống kiểm tra, đánh giá phải đạt yêu cầu đánh giá toàn diện, không chỉ về mặt số lượng mà quan trọng là mặt chất lượng, không chỉ về kiến thức mà cả kỹ năng, thái độ, tư duy.

· Đảm bảo tính hệ thống:

Việc đánh giá phải được tiến hành theo kế hoạch có hệ thống. Đánh giá trước trong và sau khi học một phần của chương trình. Đánh giá đầu vào, đánh giá quá trình, đánh giá đầu ra. Kết hợp đánh giá thường xuyên với đánh giá định kì và đánh giá tổng kết cuối học kỳ, cuối năm học, cuối khóa học. Số lần kiểm tra, đánh giá phải đủ mức để có thể đánh giá chính xác sự phát triển của học sinh. Tránh sự đánh giá tùy tiện, ngẫu hứng hay theo thời vụ, mang tính hình thức.

· Đảm bảo tính công khai:

+Việc tổ chức kiểm tra đánh giá cần phải được tiến hành công khai. Kết quả đánh giá phải được công bố kịp thời để mọi HS được biết và trên cơ sở đó giúp học sinh tự đánh giá kết quả của mình để tạo động lực cho học sinh phát triển không ngừng, để học sinh tự sửa chữa, điều chỉnh những sai sót và tăng cường sự hiểu biết, học tập, giúp đỡ lẫn nhau trong tập thể học sinh.

+ Đảm bảo tính công khai còn nhằm để công khai hóa kết quả học tập, rèn luyện của học sinh và tập thể học sinh cho toàn lớp, toàn trường, cho cha mẹ học sinh và cho toàn xã hội được biết để thực hiện dân chủ hóa trong học đường, đảm bảo tính khách quan và thực hiện công bằng XH trong đánh giá. Tạo cơ hội cho cha mẹ học sinh và các lực lượng XH tham gia vào quá trình đánh giá GD

· Đảm bảo tính phát triển:

+Đánh giá học sinh phải nhằm mục đích cuối cùng và đích thực thúc đẩy sự phát triển của học sinh. Nó vừa nhằm khẳng định trình độ phát triển hiện có của học sinh, chỉ ra những mặt mạnh yếu kém, những sai lệch và những nguyên nhân cũng như xác lập những phương hướng để điều chỉnh học sinh cũng như giúp học sinh tự điều chỉnh và tự hoàn thiện, vừa tạo ra động lực thúc đẩy học sinh nỗ lực để tiến bộ.

+ Trong giáo dục sự đánh giá có thể vượt trước sự phát triển để tạo ra sự phát triển cho học sinh. Đó là sự đánh giá mang tính khích lệ để khẳng định sự tiến bộ của học sinh trong quá trình học tập hay rèn luyện ở nhà trường. Chính vì vậy mà trong nhiều trường hợp cần thiết có thể đánh gí vượt trước mà không vi phạm tính khách quan.

4. Trắc nghiệm khách quan

Khái niệm: Trắc nghiệm trong GD là phương pháp đo để thăm dò đặc điểm năng lực trí tuệ của học sinh ( hoặc để kiểm tra đánh giá mặt kiến thức, kỹ năng, kỹ xão)

Các loại trắc nghiệm: Câu đúng – sai

Câu nhiều lựa chọn

Câu ghép đôi

Câu điền

Trắc nghiệm thái độ, hành vi

5. Đánh giá ưu nhược điểm của trắc nghiệm khác quan.

Ưu điểm

+ TN cho phép trong một thời gian ngắn có thể kiểm tra được nhiều đơn vị kiến thức, chống lại khuynh hướng học tủ, học lệch. (số lượng câu hỏi bao quát được nhiều kiến thưc của chương trình, HS trả lời ngắn gọn)

+ Người soạn có điều kiện tự do bộc lộ kiến thức và các gí trị của mình thông qua việc đặt câu hỏi

+Người châm là khách quan vì không sai lệch ảnh hưởng đến tâm lý khi chấm

Gây được hứng thú và tính tích cực học tập cho học sinh vì đây là một hình thức kiểm tra mới.

Nhược điểm:

+ Chất lượng của bài trắc nghiệm được xác định phần lớn dựa vào kỹ năng của người biên soạn (TN không chỉ đòi hỏi sự nhận thức, tái hiện kiến thức mà còn đòi hỏi tư duy phân tích, so sánh, cụ thể hóa, trừu tượng hóa, sáng tạo… cao)

Người ra đề tốn nhiều công sức và thời gian để biên soạn một bộ đề TN có chất lượng.

+ Cho phép và đôi khi khuyến khích sự phỏng đoán của học viên ( lựa chon cậu trả lời một cách ngẫu nhiên tuy chưa có nhận định rõ rang)

+ TN chỉ rèn luyện trí nhớ máy móc, không có nhiều lợi thế phát triễn tư duy, rèn luyện kĩ năng diễn đạt ngôn ngữ, không đánh giá được năng lực tư duy hay sự sáng tạo của học sinh (TN chỉ đòi hỏi HS lựa chọn câu trả lời đúng và cho thấy kết quả lựa chon cuối cùng chứ không cho biết cách thức đi đến kết quả)

+ Học sinh không có cơ hội bộc lộ những khía cạnh tư tưởng, tình cảm, thái độ liên quan đến vấn đề được kiểm tra. GV cũng không nắm bắt được sự hứng thú, nhiệt tình, ý thức thái độ của học sinh đối với vấn đề nêu ra.

KHÁM PHÁ KIẾN THỨC

Thursday, June 23, 2016

đề cương ôn tập môn giáo dục học 1 2

1 comment: